De juiste handpan stemming
Handpannen zijn in ontzettend veel verschillende stemmingen te vinden. het kan dus best een uitdaging zijn om de juiste handpan stemming te kiezen. Daar komt nog eens bij dat de handpan scene eigen benamingen voor stemmingen heeft. Deze namen zie je dus niet terug in bijvoorbeeld de wereld van pianisten. Om hier als beginnend handpan speler wegwijs in te worden kan behoorlijk overweldigend zijn. Dit blog is onderdeel van een serie blogs met als doel om hier wat meer duidelijkheid over te geven. Als je deel 1 nog niet hebt gelezen raad ik je aan dit eerst te doen. Je kan het eerste deel, dat over mineurladders gaat, hier terugvinden.
Majeur toonladders
Majeur is, naast mineur, de andere van de grote twee toonsoorten in westerse muziek. Waar mineur wat neutraler klinkt, met een lichte neiging naar melancholie, heeft majeur een wat meer sturende, meer opgewekte klank. Door het wat meer sturende en dus minder neutrale karakter van majeur komt het doorgaans minder voor dan mineur. Je zult dus wanneer je muziek aanzet een grotere kans hebben om mineur te horen dan majeur. Er zijn uitzonderingen: kinderliedjes zijn vrijwel altijd majeur. Reden hiervoor is dat het natuurlijk fijn is als kinderen blij worden van muziek. Ook nationale volksliederen zijn vaker majeur. Ook binnen popmuziek zijn er uitzonderingen. Zo hebben songwriters als John Lennon en Paul McCartney juist veel in majeur geschreven. Dit is één van de redenen waarom The Beatles zo geprezen wordt: het zit qua songwriting enorm goed in elkaar, en ze mijden wat betreft schrijven moeilijke of minder voor de hand liggende keuzes niet.
Majeur toonladders in de handpan scene
Een handpan is een kostbaar instrument. De meeste spelers zullen hierdoor geen scala aan handpannen thuis hebben. Het is dus verstandig om de juiste toonladder te kiezen, en je hierbij bewust te zijn van de mogelijkheden en beperkingen van die keuze. Majeur kan door haar wat meer sturende kleuring wat meer beperkend zijn, en is om die reden een minder gekozen toonwereld dan mineur. Toch is het absoluut een toevoeging aan de handpanwereld, en kan het juist de perfecte keuze voor jou zijn.
Majeur heeft een makkelijk te herkennen klank en sfeer. Welke sfeer dat exact is is afhankelijk van de gekozen noten binnen majeur. Deze variatie kan zitten in het wel of niet overslaan van bepaalde noten, zoals bij mineur. Ook kan je binnen majeur verschil vinden in variaties waarbij noten zijn aangepast ten opzichte van andere scales. Ik ga de grootste handpan stemmingen in majeur met je doornemen:
Paradiso en Oxalis
Deze scales zijn majeur zoals majeur het bekendst is: duidelijk opgewekt en vrolijk. Als je deze karaktereigenschappen combineert met het relaxte kalme effect van de handpan krijg je een fijne rustgevende en lichte sfeer. Deze toonaard wekt bij mij vaak het beeld op van een zonnige ochtend bij een kabbelend beekje. Als je op zoek bent naar een handpan met een duidelijk opgewekt en licht karakter zou een van deze tunings weleens de juiste handpan stemming kunnen zijn.
Paradiso en Oxalis zijn hetzelfde, op 1 noot na:
Paradiso: 1 / 3 – 4 – 5 – 7 – 1 – 2 – 3 – 5
De 6 wordt hier overgeslagen. Je zou kunnen zeggen dat Paradiso de majeurvariant is van Amara/Celtic Minor, behandeld in de vorige blog. Bij Amara/Celtic Minor wordt ook de 6 overgeslagen.
Oxalis: 1 / 3 – 4 – 5 – 6 – 1 – 2 – 3 – 5
De 7 wordt hier overgeslagen. Je zou hier een vergelijking kunnen maken met Mystic, eveneens behandeld in de vorige blog. Bij Mystic wordt de 7 ook overgeslagen, maar dan in mineur.
Waarom staan deze twee toch samen in een alinea, ondanks het verschil tussen deze 6 en 7? Amara en Mystic werden tenslotte wel onderverdeeld in verschillende alinea’s. Dit is omdat majeur zo duidelijk een sfeer weergeeft, waardoor een relatief klein verschil als een 6 of 7 kiezen wat minder effect heeft. Beide stemming hebben dezelfde duidelijke, klassieke majeur sfeer.
In de volgende video kan je horen hoe Paradiso klinkt. Ik speel hier op een Sync D Paradiso.
Aegean
Aegean is een lydische toonladder. Dit is majeur, maar hierbij is één noot, de 4, verhoogd. Dit geeft een wat meer dromerige, ietswat donkere sfeer. In combinatie met het karakter van de handpan zou ik het vrij spacy en mysterieus noemen. Het is een veel gebruikte toonladder in films en series die wat meer in de mysterieuze sfeer zitten, waaronder de bekende Netflix serie Stranger Things. Aegean is een mooi voorbeeld van een wat minder opgewekte versie van majeur. Een mooi midden dus tussen de standaard majeur scales en mineur. De opbouw bij Aegean is als volgt:
1 / 3 – 5 – 7 – 1 – 3 – 4# – 5 – 7
Je ziet dat hier behoorlijk wat noten worden overgeslagen. De 2 en de 6 komen niet voorbij, en de 4 wordt het eerste octaaf ook overgeslagen. Gevolg van het vele overslaan van noten is dat het bereik van Aegean vrij groot is. Je gaat bijna twee keer volledig rond, je hebt dus bijna twee octaven bereik.
De # achter de 4 staat voor de verhoging, dit is de noot die het mysterieuze geeft. Het spelen met die verhoogde 4 zou je kunnen herkennen: zowel Maria van Westside Story als het intro van the Simpsons beginnen ermee.
In de volgende video hoor je hoe Aegean klinkt. Ik speel hier op een Octopus C Aegean.
Ashakiran en Sabye
Ook hier twee verschillende scales die behoorlijk veel op elkaar lijken. Je kan deze scales herkennen aan het wat zwevende karakter. Dit komt door de eerste noot na de ding. De meest kenmerkende noten in een toonladder zijn – na de 1 – de 3 en de 5. Deze drie noten tegelijk gespeeld vormen ook het akkoord van de grondtoon. Je ziet daarom ook vrijwel elke stemming na de ding starten op de 3 of de 5. Ashakiran en Sabye beginnen beide op de 4. Een minder voor de hand liggende keuze, die dus een beetje zwevend aanvoelt. De opbouw is verder majeur zoals je dit kent van Paradiso en Oxalis, maar dan dus met een ander beginpunt. De opbouw is als volgt:
Ashakiran: 1 / 4 – 5 – 6 – 7 – 1 – 2 – 3 – 5
Je ziet dat hier weinig wordt overgeslagen, alleen de 4 op het einde.
Sabye: 1 / 4 – 5 – 6 – 7 – 1 – 2 – 3 – 5
Deze reeks is gelijk aan de Ashakiran, behalve dat de laatste noot hier een 4 is in plaats van de 5. Een opvallende keuze, omdat de 5 zoals gezegd een kenmerkende en daarmee belangrijke noot is binnen een toonladder.
Je ziet dat bij zoals Ashakiran als Sabye alle noten in ieder geval 1 keer voorbij komen. Je zou dus kunnen zeggen dat Ashakiran en Sabye de majeur varianten zijn van Kurd/Annaziska.
In de volgende video zie je Malte Marten spelen op een Ayasa D Ashakiran, met extra pads op de onderkant.
Majeur, iets voor mij?
Elke speler is anders, met eigen leerdoelen en ideeën. Als je een neutrale pan wil waar je alle kanten mee op kan is majeur wellicht niet de juiste toonaard voor jou. Dat gezegd hebbende, de karakters die te behalen zijn binnen majeur zijn ontzettend sfeervol. Bij vrijer intuïtief spel hoor je al duidelijk welke sfeer de handpan heeft, dit kan vervolgens uitvergroot worden door te leren hoe je die toonsoort optimaal in kan zetten. Als je majeur een te gekke klank vindt, en zin hebt om te duiken in een meer specifieke handpan, zou een van de opties in majeur zomaar de juiste handpan stemming voor jou kunnen zijn.
De volgende blog wordt de laatste in deze serie over toonladders. Die blog zal gaan over toonladders die een meer culturele, plaatsbepalende toonaard hebben. Tot dan!
