Welkom terug! Hopelijk heb je een fijne zomer achter de rug, met naast natuurlijk de nodige ontspanning ook vele mooie handpan-uurtjes. Met de zomer achter de rug, en het reguliere leven weer volop aan de gang, kan het soms nog een uitdaging kan zijn om de discipline weer te vinden om aan de bak te gaan. Dit snap en herken ik ten zeerste, om deze reden leek het me goed om in de vorm van deze blog samen weer een goede start te maken aan jouw handpanontwikkeling. Het opstarten van je handpanbeoefening kan heel goed zonder dat het moeilijk, droog of pittig wordt. Het omgekeerde is eerder het geval: door op verschillende, frisse manieren naar studiemateriaal te kijken wordt alles juist speelser, meer eigen en leuker. Experimenterend studeren dus!
Neem je tijd
Afgelopen zomer heb ik veel nieuwe cursisten mogen verwelkomen, waarvan velen zich ook hebben aangemeld voor deze blogs. Allereerst welkom natuurlijk! Wat mij deze zomer opnieuw opviel in contact met cursisten, is dat velen vrij vlot door het lesmateriaal heen vliegen.
In het geval van de online handpancursussen stuur ik iedereen na twee weken een checkup, met de vraag of alles goed gaat en of er nog onduidelijkheden zijn. In reacties lees ik vaak dat mensen na die twee weken al bij les 10 of verder zijn. In twee weken 10 lessen is een enorm aantal, waarbij er weinig ruimte kan zijn voor interpretatie, experimenterend aan de slag gaan, of eigen variaties verzinnen. En dat terwijl deze toepassingen misschien wel het belangrijkst en leukst zijn.
Te gek natuurlijk dat iedereen zo enthousiast van start gaat. Superleuk om te merken dat zoveel mensen zo enthousiast zijn om dit instrument te verkennen. Het doel van deze blog is dat enthousiasme te richting op verdieping, om te kijken wat allemaal mogelijk is met het geleerde, in plaats van soms te snel doorgaan naar het volgende. Experimenteer, maak het eigen, en probeer je muzikale horizon zoveel mogelijk te verbreden.
Luisterend spelen
Het advies is dus eigenlijk simpel: neem je tijd met elke oefening, hoe klein of simpel deze soms dan ook is. Zelfs iets basaals als een toonladder kan op tal van manieren. De handpan is bij uitstek een instrument om het experiment mee op te zoeken. De meerwaarde hiervan is enorm: je maakt een oefening écht eigen, en moet zelf beoordelen welke versie jou het meest aanspreekt. Je leert dus luisterend spelen. In mijn lessen via Zoom is misschien wel het meest gegeven advies: neem je tijd voor elke oefening, maak er iets moois van dat van jou voelt. Overal is muziek van te maken, juist ook van een simpele techniekoefening of iets droogs als een toonladder. Die eigen toepassing, daar zit misschien wel de grootste magie, en de leukste en meest leerzame speelmomenten.
Wissel af
Als je de zomer hebt gebruikt om vooral lekker te spelen, wellicht samen met andere spelers, kan de stap richting in je eentje oefenen of studeren voelen als een grote. Hou dat vrije gevoel van lekker spelen op een zomeravond dus vooral ook vast, dat gevoel kan een mooi meetpunt zijn. Begin met een nieuwe oefening, en probeer met deze oefening dezelfde flow en vrijheid te krijgen die je ervaarde met je vrije spel. Experimenteer met de oefening, maak het eigen, en doe datzelfde dan nog een keer of tien, steeds weer net anders. Door af te wisselen tussen het behandelen van nieuwe stof en het vrijer leren benaderen van een patroon hou je je leerproces ontspannen en fris.
De zomer van handpan workshops
Afgelopen zomer waren er ongekend veel workshops te volgen op gebied van handpan. Workshops van onder anderen Kãbeçao, Amy Naylor, Malte Marten, Manu Delago, David Cherrier en Dan Mulqueen. Wat je niveau of stijl ook is, je kon deze zomer zeker een passende workshop vinden. Te gek natuurlijk dat handpan op dat punt is gekomen, waarbij het aanbod zo divers is dat er echt keuze is om te vinden wat jou aanspreekt.
Verschillende cursisten van mij gingen naar de workshop van Kãbeçao. Ik ben enigszins bekend met de opzet van Kabe’s workshop, en was daarom zeer benieuwd naar de ervaringen van deze cursisten. Kãbeçao staat natuurlijk bekend om zijn virtuoze spel. Technisch enorm hoogstaand, ontzettend eigen, en prachtige diepgaande composities. Veel mensen verwachten diezelfde virtuositeit in zijn workshops, maar zijn oefeningen zijn vaak juist ontzettend transparant en eenvoudig, maar wel gevuld met variaties en experimenteermogelijkheden.
Veel spelers hebben ook het idee dat Kãbeçao lekker vrij en moeiteloos intuïtief aan het experimenteren is. Als hier vragen over komt is hij hierover heel duidelijk: het is zeker niet moeiteloos of intuïtief. Het is het resultaat van elke dag spelen, gericht oefeningen doen, en het gedetailleerd uitdenken en uitwerken van zijn composities.
Bij zijn workshop afgelopen zomer was dan ook de vraag aan deelnemers: hoe ligt bij jullie de verhouding vrij spelen en studeren? Zijn grootste boodschap luidde: probeer minstens de helft van je speeltijd te besteden aan studeren, het doen van oefeningen, en probeer jezelf hierin steeds opnieuw uit te dagen.
Toonladder oefening
Een leuke oefening om het experimenteren mee te proberen is de toonladder. De toonladder spelen van laag naar hoog en weer terug; veel basaler wordt het niet. Probeer bij deze oefening keer op keer een nieuwe toepassing te bedenken, maar wijk niet af van het spelen van de toonladder. Een paar suggesties:
- Laat het tempo meebewegen. Hoe hoger hoe sneller, hoe lager hoe trager.
- Het omgekeerde van bovenstaande. Vertragen naarmate je hoger speelt, versnel als je daalt in toon.
- Speel de toonladder in een ritmisch patroon. Dus geen gelijkmatig patroon, maar bijvoorbeeld steeds tellen tot vier, met een slag op de 1e en 4e tel: (1 x x 4 1 x x 4).
- Draai je handpan, maar blijf de toonladder spelen van de laagste naar de hoogste noot. Je loopt hierbij tegen fysieke onhandigheden aan, en precies dat is de bedoeling. Probeer deze op je eigen manier op te lossen.
Deze lijst kan oneindig lang blijven groeien. Bedenk je eigen variaties, of uitbreidingen gebaseerd op het bovenstaande. Experimenteer!
Dynamisch spelen
Een andere leuke oefening is spelen met dynamiek. Deze oefening komt van Kabecao, het is vaste prik aan het begin van elk van zijn workshops. Speel wederom de toonladder, maar verdeel het dynamisch in 10 stappen van zacht naar hard. Interessant hierbij is het betrekken van stap 0: niet spelen. Je speelt hierbij wel de toonladder, maar probeert je handpan nét niet te raken. Playbacken als het ware. Door goed te leren wanneer je je je handpan nét niet raakt, leer je ook beter waar stap 1 is (je handpan nét wel raken). Je leert zo om echt muisstil te spelen, en vergroot daarmee je dynamisch bereik enorm.
Als je deze 11 (0 tot 10) dynamische stappen hebt, kan je gerichter gaan vastleggen welke stap welke hardheid is. Dit kan je trainen door grotere sprongen te maken. De toonladder spelen in bijvoorbeeld volume 3, dan 9 dan 4, dan 10. Hoe meer stappen je inbouwt, hoe preciezer je moet gaan zijn in dynamisch spelen.
Een ontzettend waardevolle oefening, en het klinkt zo simpel als wat. Toch is dit nog best een uitdaging. Wat het je oplevert? Je leert veel bewuster omgaan met volume, en maakt je spel veel dynamischer. Al je spel zal een stuk vrijer, zangeriger en golvender klinken. Dit is oprecht een enorme boost voor alles wat je speelt.
Experimenteer en studeer
Experimenteer met oefeningen zoveel je kunt, dat is dus de boodshap. Ik zie het als mijn opdracht om je te laten ervaren dat een instrument bestuderen niet suf of streng hoeft te zijn, maar juist te gek en uitdagend. Niks geeft een grotere kick dan experimenterend studeren: om nieuwe dingen ontdekken op je instrument, en daarin te groeien. Het zijn de ultieme ingrediënten voor het bereiken van flow in je spel. Die zoektocht naar nieuwe manieren van spelen ontdekken kan ontzettend verslavend werken. Jou helpen die kick te ontdekken is het hoogste doel binnen mijn lespraktijk.
Vrij spelen
Een hele blog gewijd aan experimenterend studeren, maar uiteraard is vrij spel nog steeds belangrijk. Het is als yin en yang: studeren heeft vrij spel nodig en vise versa. Vrij spel zonder studie wordt saai en uitzichtloos, studeren zonder vrij spel wordt droog en mist eigenheid.
Vrij spelen is een te gekke manier om te ervaren dat je studie-uurtjes hebben geloond. Binnen je vrije spel zal vanzelf materiaal voorbijkomen dat je de afgelopen tijd hebt bestudeerd. Het moment dat dit gebeurt, zonder dat je bewust met die oefening of dat patroon bezig was, geeft een enorme kick. Het betekent dat je de oefening eigen hebt gemaakt, en klaar bent voor het experiment met deze oefening. Sluit de oefening dus niet af als je deze meester bent, maar experimenteer vooral lekker verder.
