Een goed verteller weet perfect om te gaan met dynamiek, stilte, tempo en spanningsbogen. Het verhaal is uiteraard bepalend, maar de manier van vertellen minstens even belangrijk. Zo kan zelfs een middelmatig verhaal mits goed verteld iets worden waarbij je op het puntje van je stoel zit. Iemand die deze kunde meester is, kan door het toepassen van elementen als timing en timbre het publiek aansturen en precies krijgen waar diegene wil.
Muziek maken verschilt op dit gebied niet veel van het vertellen van een verhaal. De uitvoering doet wonderen voor het gespeelde. Je kunt je vast het verschil inbeelden tussen een simpele melodie – laten we even Vader Jacob aanhouden – gespeeld door een professioneel symfonieorkest, of door een buurkindje dat net een paar weken op vioolles zit. Dezelfde compositie, een compleet andere ervaring.
In mijn vorige blog ging het over het inzetten van bepaalde tools die je spel verder helpen. Specifiek ging het over hoe noten lezen – mits juist toegepast – je ontwikkeling en je spel een enorme boost kan geven. Noten lezen, een tool die misschien even oefening vereist, maar al snel enorme voordelen geeft. In deze blog zou ik je wat andere gemakkelijk toepasbare tools geven, die je spel vrijwel direct mooier en leuker maken.
Versnellen en vertragen
Een heel handige hack die helpt om je spel minder als een oefening en meer als een muziekstuk te laten klinken is een kleine versnelling toepassen aan het begin van je spel, en een kleine vertraging aan het einde. Door dit te oefenen klinkt iets al snel als een liedje, en kan zelfs een simpele oefening als de toonladder al een stuk interessanter klinken. Je glijdt als het ware in en uit het muziekstuk, en wordt als luisteraar meegenomen in elke stap. Probeer dit eens bij verschillende creaties die je speelt. Bouw in ongeveer vijf seconden op naar het tempo dat je voor ogen hebt. Blijf vervolgens op dit tempo zolang je speelt. Als je wilt stoppen bouw je in wederom ongeveer vijf seconden af. Een simpele maar zeer effectieve hack!
Koffie en de click
Ik heb aantal jaar gespeeld met een band waarbij veel voorgeprogrammeerde tijdsgevoelige effecten te horen waren. Dit betekende dat de nummers altijd op exact hetzelfde tempo gespeeld moesten worden, anders liepen de effecten niet gelijk met wat wij live speelden. Om te zorgen dat dit goed ging speelde ik als drummer met een click op m’n oortjes, beter bekend als de metronoom.
Met deze band deden we veel tours in het buitenland, waardoor we vaak langer van huis waren. Te gekke ervaringen natuurlijk, maar ook vrij intensief. Veel reizen, slapen op verschillende plekken, veel sjouwen… Al deze factoren maakte dat we aan het begin van een tour aanzienlijk meer uitgerust waren dan aan het eind.
Wat interessant was hieraan was mijn perceptie van de click. Als ik goed had geslapen of wellicht net een goede bak koffie op had voelde een bepaald tempo soms wat traag. Ik had er zin in en kon best wat sneller, maar de click hield me in toom. Als ik later in de tour meer vermoeid was kon precies datzelfde tempo ineens behoorlijk vlot voelen, en moest ik een beetje gas bij geven om het bij te houden. Onze gemoedstoestand heeft dus een behoorlijke invloed op wat wij ervaren als het ‘juiste’ tempo.
Bewustzijn van tempo
In de regel versnellen mensen vaker dan dat ze vertragen. Je kunt je vast voorstellen welke effect versnellen heeft: het geeft een gehaast karakter aan je spel. Soms kan dat gewenst zijn. Binnen handpanspel is het tegenovergestelde vaker het geval, en ben je dus op zoek naar een relaxte sfeer. Ongeacht de geprefereerde sfeer kan het waardevol zijn om hier in je spel meer bewustwording voor te krijgen.
Je kan dit oefenen door voordat je begint met spelen te voelen waar je staat. Ben je uitgerust, moe, energiek, kalm? Bedenk welke benadering van tempo past bij je gemoedstoestand, en probeer dit dan een klein beetje de andere kant op te sturen. Het kan leuk zijn om twee versies op te nemen, één waarbij je volledig luistert naar je gevoel van het moment, en één waarbij je een klein beetje bijstuurt. Luister dit een dag later terug en probeer te ontdekken wat de verschillen zijn. Bewustzijn van tempo kan je spel een enorme karakterboost geven!
Hangen aan het tempo
Hangen is een bekende term binnen de muziekscene. Als je met een click speelt zou het betekenen dat je spel net aan de late kant van de click is, je sukkelt er als het ware achter aan. Die click is natuurlijk bedoeld voor de speler, als luisteraar hoor je alleen wat er gespeeld wordt. Als de speler het voor elkaar krijgt om achter die click aan te sukkelen – te hangen aan het tempo – klinkt het spel zonder die click nog steeds wat hangerig. Het krijgt een meer relaxte feel. Het omgekeerde kan ook, door voor de click te spelen krijgt je spel juist een meer gehaast karakter.
Zoals gezegd hebben de meeste spelers de neiging om te versnellen. Het laatstgenoemde, meer gehaast voor de click spelen, zónder daadwerkelijk te versnellen, is daarom vrij lastig. Ook is het binnen handpan niet de meest effectieve oefening. Doorgaans zit handpanmuziek aan de meer relaxte en ontspannen kant. Het hangen aan het tempo is dus zeker waardevol om te oefenen. Je kan dit met een click proberen, waarbij je dus net na elke click probeert te spelen. Je kan het later ook zonder click proberen, door alles net later en luier te benaderen dan wat juist voelt. Ook hier geldt: neem jezelf op terwijl je verschillende versies uitprobeert. Je zult merken: té lui spelen is een hele uitdaging. Aanzienlijk lastiger dan té gehaast.
Tempo, de smaakmaker
Zoals je wellicht al doorhad gaan bovenstaande tips alle drie over tempo. Tempo is zeker niet de enige smaakmaker, en in volgende blogs zullen andere opties zeker nog voorbijkomen. Tempo is wel een vrij dominante smaakmaker, en bovendien een die universeel toepasbaar is. Hoe ver je ook bent in je ontwikkeling, wat voor handpan je ook hebt, je kan deze tools altijd oefenen en toepassen.
Kabecao, de verhalenverteller
Kabecao is een belangrijke innovator op gebied van handpan, en één van mijn favoriete spelers. Hij is koning in het maken van prachtige verhalende composities waarbij je op het puntje van je stoel zit. Niet anders dan de verhalenverteller waar ik het over had aan het begin van dit blog.
Kabecao is mijns inziens een prachtig voorbeeld van wat oefening kan brengen: hij heeft duidelijk veel uurtjes gestoken in het onder de knie krijgen van vaak best complexe technieken, en kan daardoor alle kanten op binnen zijn spel. Een compositie waarbij dit duidelijk te horen is is Hyperboreal. Hij speelt hier met alle bovengenoemde hacks: hij versnelt, vertraagt, en speelt zowel stuwende als hangende tempo’s. Een live registratie van dit nummer is hieronder te checken. Veel kijk- en luisterplezier!
