In mijn werk als handpanspeler ontmoet ik veel verschillende spelers. Ook ontmoet ik veel nieuwe handpanspelers bij de orientatiesessies die ik geef bij Handpanshop. Als het gaat over de vraag welke handpan de juiste keuze zou zijn, is het Kurd-vraagstuk met gemak de grootste. Moet je nou voor een Kurd gaan, of vaar je je eigen koers en kies je puur op gevoel? ‘To Kurd or not to Kurd, that’s the question’ schreef Shakespeare niet voor niets (althans, als hij handpan had gespeeld). In deze blog hoop ik meer duidelijkheid te geven over redenen om wel of misschien toch niet voor deze stemming te kiezen. Hopelijk helpt het je in je zoektocht naar jouw (volgende) handpan!
Wat is Kurd?
Een goed begin is natuurlijk om te verduidelijken wat Kurd nou eigenlijk betekent. Als je ook maar een beetje duikt in de handpannen kom je deze term sowieso tegen. Toch merk ik dat beginnende spelers vaak nog niet echt weten wat het inhoudt. Laten we daar dus mee beginnen!
Een handpan heeft een bepaalde opbouw. Hierin zijn een hoop keuzes te maken, die soms weinig en soms heel veel verschil maken. Zo is het verschil tussen een Kurd en een Celtic Minor niet enorm, maar het verschil tussen een Kurd en een Aegean bijvoorbeeld enorm (Klik op de namen voor een video-voorbeeld en beoordeel het zelf. Overigens: al deze video’s door mij ingespeeld in opdracht van Handpanshop. Deze handpannen zijn daar ook beschikbaar.)
Stemming kan dus een enorme invloed hebben op karakter en sfeer. Kurd is daarbij de meest neutrale. Als je bijvoorbeeld een pianist zou vragen om de standaard mineur-ladder te spelen, zou diegene dezelfde toonreeks spelen als Kurd. Bij veel andere handpan-scales worden bepaalde tonen overgeslagen, wat weer ruimte biedt voor extra hoge of lage tonen. Om een voorbeeld te geven:
Kurd is 1 / 5 – 6 – 7 – 1 – 2 – 3 – 4 – 5
Celtic Minor is 1 / 5 – 7 – 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 7
Handig om te weten is dat de variatie aan tonen gaat tot 7. Na 7 begin je opnieuw bij 1. Dit wetende lijken bovenstaande reeksen veel op elkaar, met als verschil dat bij Celtic Minor de 6 is overgeslagen. Door het overslaan van deze 6 is er een plekje vrijgespeeld, die wordt opgevuld door een extra 7 aan het einde.
Celtic Minor is dus een aanpassing van de standaard mineurladder, er wordt 1 toon overgeslagen (de 6). Bij andere scales wordt een andere toon overgeslagen, soms zelfs meerdere, of er wordt uitgegaan van een heel andere basistoonladder. Kurd is dus de basis, de (mineur-)toonladder zoals de muziekwereld in brede zin deze toonladder kent en speelt.
Misvattingen over Kurd
De laatste zin van de vorige alinea vormt een mooie brug naar een van de grotere misvattingen wat betreft kiezen voor Kurd. Kurd is de mineurladder in de basis, maar dat maakt het niet perse de basis-handpan. Veel beginnende spelers hebben het idee dat Kurd het makkelijkst te bespelen is, terwijl dat eigenlijk niet zo is.
Dat gezegd hebbende is Kurd ook zéker niet de moeilijkst te bespelen stemming. Het is een heel logische opbouw, waarop veel mooie samenklanken te vinden zijn, ook al start je net met handpan spelen. Toch is uiteindelijk een stemming met ‘sprongetjes’ in de toonladder (zoals het voorbeeld van Celtic Minor hierboven, waar de 6 wordt overgeslagen) intuitief nog gemakkelijker te bespelen.
De reden hiervoor: over het algemeen werken naast elkaar liggende tonen niet superlekker. Een 5 & 6 tegelijk, of 6 & 7, 7 & 1, 1 & 2, etc. klinkt al snel wat wrang of zelf dissonant. Sla 1 toon in de reeks over, en je hebt bijna altijd een mooie match te pakken. Zo klinken 1 & 3, 2 & 4, 3 & 5 etc. eigenlijk allemaal mooi en harmonisch.
Een toonladder met veel sprongetjes maakt dat er minder opeenvolgende tonen zijn. Om het voorbeeld van de eerder genoemde Celtic Minor maar weer aan te halen: door het niet hebben van de 6, kan je dus het paartje 5 & 6 en 6 & 7 niet spelen. Dat zijn al twee dissonanten minder. Tel uit je winst!
Elke handpan heeft mooie en minder mooie paartjes beschikbaar, en het is uiteindelijk bij elke stemming een kwestie van je handpan leren kennen. Haal dus zeker niet uit bovenstaand verhaal dat Kurd moeilijk is, of niet de juiste stemming om mee te beginnen. Kurd is, net als Celtic Minor een hele goede stemming om mee te beginnen. Maar, als we het hebben over ‘de meest intuïtief bespeelbare’ of soortgelijke noemers, dan zou een stemming als Celtic Minor het uiteindelijk toch nét winnen van Kurd.
Redenen om niet voor een Kurd te kiezen
Bovenstaande alinea is zoals gezegd zeker niet bedoeld om je keuze voor Kurd te ontmoedigen. Het is enkel bedoeld om een vaak genoemd en helaas niet geheel juist argument voor Kurd juist te benoemen.
Eigenlijk is de beste reden om niet voor een Kurd te kiezen heel simpel. Als een andere stemming jou veel meer trekt, zou ik daar zeker voor gaan. Uiteindelijk zit plezier in handpan spelen in de connectie die jij voelt met jouw instrument. Als die connectie er niet is, zal er vanzelfsprekend ook minder gebeuren.
Ook al is die connectie er één met een wat complexere stemming, dan nog is dat puur een kwestie van iets harder werken. Dat hardere werken zal je met liefde doen als de gekozen handpan de juiste is voor jou. Kies dus vooral voor wat goed voelt voor jou!
Een ander veel genoemd punt voor kiezen voor een Kurd is ook dat je gemakkelijker kan samenspelen. Er zijn het meeste Kurd handpannen (en dan met name D-Kurd), dus de kans op een match met een andere speler is het grootst met een D Kurd. Dat is absoluut waar, en kan een hele goede reden zijn om voor deze stemming te kiezen. Dit stukje tekst past dus perfect in de alinea met redenen om wél voor Kurd te kiezen.
Een belangrijke toevoeging is dan wel: als jij ook van plan bent andere spelers op te gaan zoeken. Voor sommige handpan spelers is dat zeker een doel, en een van de redenen om ook handpan te gaan spelen. Andere spelers kiezen juist voor een instrument puur voor henzelf, om lekker thuis in jouw bubbel te bespelen.
Als dit laatste het geval is, heb je dus niet zoveel aan een stemming die makkelijk toepasbaar is met anderen. Ga voor jezelf dus goed na wat jouw intenties zijn, en of deze factor voor jou van waarde is.
Redenen om wél voor Kurd te kiezen
Tot nu een hoop tekst dat vooral een kritische blik werpt op genoemde redenen om voor Kurd te kiezen. Ik hoop dat het je niet heeft ontmoedigd, of je het beeld heeft gegeven dat ik kiezen voor Kurd een slecht idee vindt. Mocht je dat laatste denken, dan is het maar goed dat we zijn aangekomen bij de redenen om wél voor Kurd te kiezen.
Laat ik beginnen met zeggen dat ik Kurd persoonlijk een te gekke stemming vindt! Bijna al mijn handpannen zijn Kurd, en ik zou in elke optreedsetting in ieder geval één Kurd meenemen. Als bespeler van verschillende instrumenten rijmt Kurd het best met de mogelijkheden die er zijn op muziekgebied. Ik vind het een te gekke meerwaarde dat ideeën die ik heb toepasbaar zijn op mijn handpan, omdat alle tonen in de reeks op een Kurd zitten.
Deze brede basis die Kurd biedt past mij goed. Het zou voor mij minder goed werken als ik een idee heb waar een bepaalde toon in voorkomt, die niet op mijn handpan te vinden is. Om het voorbeeld van Celtic Minor nog maar eens aan te halen: ik zou balen als ik een idee in mijn hoofd heb waar de 6 in voorkomt, maar dat niet kan vertalen naar mijn handpan omdat Celtic Minor geen 6 heeft.
Een andere legitieme reden is dat er veel lessen worden gegeven in D Kurd. Hoe je het ook wendt of keert, het is natuurlijk het allermakkelijkst om te kiezen voor dezelfde stemming als jouw docent. Toch is deze keuze niet zonder risico. Als je klaar bent met de gekozen lessen, of switcht naar een andere docent, zou de meerwaarde van de gekozen stemming ineens weg kunnen vallen. Ik zou de match met je docent dus altijd een extraatje laten zijn, maar niet de reden om te kiezen voor een stemming.
Mijn online handpancursussen zijn bewust zo opgezet dat stemming geen obstakel is. Alle oefeningen zijn zo opgezet dat ze toepasbaar zijn op elke stemming. Je zou exact dezelfde choreografie aan kunnen houden, en dan een mooi resultaat krijgen. De uitkomst is bij elke stemming anders, maar mooi klinkt het altijd. Dat gezegd hebbende is het doel van mijn lessen zeker niet dat je mij choreografisch blijft nadoen. In het begin is dat helemaal ok, maar maak er zeker ook je eigen versies van. Ga ermee spelen!
Een laatste reden om voor D-Kurd te kiezen, is dat er het meeste op is gedaan. Dat argument lijkt op eerder genoemde punten (makkelijker samenspelen, makkelijker je docent naspelen), maar er is nog een andere uitwerking. Ook als jij als speler lekker je eigen gang wil gaan, en lessen gebruikt om de patronen en technieken meester te worden – en dus wat dat betreft elke stemming zou kunnen spelen – is het nog steeds fijn om af en toe geïnspireerd te raken. Om de grootheden op gebied van handpan iets te zien doen op dezelfde stemming als jij.
Ook hier komt Kurd als winnaar uit de verf. Daar moet ik wel bij zeggen: er komen steeds meer stemmingen en variaties bij, het aandeel van Kurd is daarmee wel kleiner aan het worden. Toch is Kurd nog steeds wel het meest voorkomend, en elke grote spelers heeft op z’n minst 1 video waar diegene zijn/haar/diens kunsten tentoonstelt. Een Kurd maakt je leerproces dus al snel wat meer comfortabel, omdat je makkelijker voorbeelden kan halen uit lessen of speelvideo’s. Absoluut een voordeel!
To Kurd or not to Kurd
Zo zijn we terug bij de hamvraag: to Kurd or not to Kurd? Als ik het kort in karakter zou mogen samenvatten:
- Ben jij een speler die op zoek is naar een gemakkelijke en toegankelijke één-op-één toepassing van wat andere spelers doen? Dan zou Kurd de juiste keuze kunnen zijn voor jou.
- Raak jij geinspireerd door specifieke video’s waarin Kurd wordt bespeeld? En daarvan dus meer geïnspireerd dan video’s in andere stemmingen? Dan zou Kurd de juiste keuze kunnen zijn voor jou.
- Wil jij een handpan die het meest correspondeert met de traditionele manier van toonopbouw, vergelijkbaar met bijvoorbeeld piano of gitaar? Dan zou Kurd de juiste keuze kunnen zijn voor jou.
- Ben je helemaal verliefd op een bepaalde stemming, maar is de stemming minder voorkomend of voor de hand liggend dan Kurd? Dan zou ik je niet aanraden voor Kurd te kiezen.
- Kies je voor Kurd omdat je denkt dat dit de makkelijkste stemming is voor beginners? Verdiep je dan toch niet iets verder in waar jij naar op zoek bent. Misschien is Kurd alsnog juist voor jou, maar wellicht past een soortgelijke stemming als Celtic Minor, Amara of Mystic je zelfs nog wel beter.
De zoektocht naar de juiste stemming voor jou is een enorm persoonlijk en gevarieerd proces. En dan hebben we het nog niet eens over verschillende materialen en bouwers. De keuze is reuze. Mijn advies luidt altijd: probeer het live te ervaren, en kies zoveel mogelijk voor wat voor jou goed voelt. Baseer je keuze niet teveel op wat je leest over bepaalde stemmingen, frequenties of materialen, maar luister en ervaar het zelf.
Lijkt het je leuk om samen te ontdekken welke handpan de juiste is voor jou? Maak dan een afspraak bij een verkoper of verkooppunt. Als je dit met mij zou willen doen kan je daar altijd over informeren, of een afspraak met mij inplannen bij Handpanshop. Wellicht tot daar!
