De handpanscene is volop in ontwikkeling. Het is nog maar 23 jaar geleden dat de eerste handpan, toen nog onder de naam Hang, het licht zag. In de eerste jaren ging alle ontwikkeling richting klankverbetering en stabiliteit, natuurlijk de belangrijkste eigenschappen van een goed instrument. De laatste jaren zie je wat meer verbreding in innovatie, en wordt naast klank en stabiliteit ook gezocht naar diversiteit. Dit kan zitten in materialen of een nieuwe toonopbouw, maar ook in de toevoeging van bodempads op je handpan. Een interessante ontwikkeling, omdat je het aantal tonen – doorgaans 9 of 10 – bijna kan verdubbelen. Een volle bodem kan oplopen tot acht extra toonvelden. Genoeg reden om eens te duiken in deze ontwikkeling, en de do’s en don’t’s op een rijtje te zetten over bodempads op je handpan.
Waarom bodempads?
Een handpan heeft ten opzichte van reguliere instrumenten natuurlijk minder toonmogelijkheden. Een veelgenoemde twijfel van geïnteresseerden in een handpan is dan ook of je wel genoeg variatie kan aanbrengen, of het niet snel eentonig wordt. Nou hoeft dat zeker niet het geval te zijn, aangezien je los van het tonale aspect ook het (minstens net zo dominante) percussieve aspect hebt. Als je deze twee elementen samenvoegt ontstaat een zee aan mogelijkheden, en zou een pan met 9 toonvelden meer dan genoeg opties moeten geven.
Bovenstaande alinea is natuurlijk geen reden om géén bodempads te willen. Het is enkel bedoeld om aan te tonen dat het niet perse nodig is. Los van of wat wel of niet nodig is kan het natuurlijk leuk zijn om je spel uit te breiden met extra tonen. Het geeft je spel meer breedte, en geeft je de mogelijkheid om meer met bijvoorbeeld harmonie te doen.
Hieronder vind je een mooi voorbeeld van een compositie van Kabeção, waarbij bodempads worden gebruikt om meer basnoten toe te voegen. Als je meer over Kabe wilt lezen kan je hier mijn blog over hem checken.
Als je kiest voor bodempads ben je daarmee nog niet klaar. Er zijn ontzettend veel mogelijkheden, waarbij je de bodem zoals gezegd kan vullen tot wel acht extra pads. Met acht pads zit de bodem wel flink vol, het wordt in dat geval iets moeilijker te bespelen zonder te dempen met je benen of je stand. Dit is dan ook een van de redenen waarom de meeste pannen niet het maximale aantal bodempads heeft. Acht extra tonen is een hoop. Het bepalen van het aantal pads, en welke tonen dit dan zouden moeten zijn, vraagt om wat onderzoek naar wat je ermee wilt.
Waarom geen bodempads?
Aangezien de mogelijkheid er is, is een legitieme vraag natuurlijk waarom je het niet zou doen. De allereerste reden is simpel: geld. Per bodempad betaal je al snel €150,- tot €200,- extra. Zo kan een volle bodem met acht pads dus oplopen tot een meerprijs van €1600,-. Nogal een bedrag, waarbij je dus goed moet nagaan of je bodempads gaat gebruiken, en zo ja, welke tonen dan écht nodig zijn.
Een ander aspect om zeker mee te nemen in je overweging is het intuïtieve spelen, een wens van menig handpanspeler. Voor elke vorm van intuïtief spelen is natuurlijk wat oefening vereist, maar met de reguliere 9 of 10 pads aan de bovenkant kan je al vrij snel vrij over je handpan bewegen zonder daarbij minder prettige klanken te produceren. Met het toevoegen van bodempads wordt dit een iets ander verhaal. Met meer mogelijkheden zijn harmonisch minder gelukkige combinaties ook eerder mogelijk. Bodempads vragen dus wel om een wat meer uitgebreide aanpak, waarbij de tonen en combinaties uitgebreider leren kennen een vereiste is voordat je ze smaakvol kan gebruiken.
Tenslotte is techniek ook zeker nog een goed iets om mee te nemen. Bodempads zijn natuurlijk niet zichtbaar tijdens het spelen, en de aanslag is de andere kant op. Het is hierdoor iets minder makkelijk om mooie klanken uit deze toonvelden te krijgen. Dit is absoluut te leren, maar zal wel wat beoefening vragen.
Al het bovenstaande is natuurlijk geen enkele reden om het niet te doen. Je moet vooral voor jezelf nagaan wat voor speler jij bent. Als je het leuk lijkt om jouw handpanspel uit te breiden richting een meer virtuoze manier van spelen zou bodempads een zeer interessante stap kunnen zijn!
Onderstaande video van Flavio Salvaje is een mooi voorbeeld van het toepassen van bodempads om meer harmonie, meer akkoorden, toe te voegen aan je spel.
Waarom niet al eerder bodempads?
Bodempads is iets dat je de laatste jaren steeds vaker ziet. Het is dan ook een technische uitbreiding die nog niet heel lang mogelijk is. Een van de uitdagingen die dit moeilijk maakt is overspraak: het meezingen van tonen die je niet hebt aangeslagen. Met het aanslaan van een pad wil je niet dat andere tonen mee gaan doen. Dit volledig tegengaan is heel lastig, maar je wil het als bouwer in ieder geval minimaal houden, en zorgen dat de tonen die met elkaar meezingen goed samengaan.
Met het toevoegen van pads op de bodem is de kans op overspraak aanzienlijk groter. Je kunt om deze reden ook niet zomaar elke toon onder of boven de ander plaatsen, dit moet allemaal goed uitgemeten worden. De technieken die hierbij komen kijken zijn de laatste jaren meer van de grond gekomen omdat het niveau van handpanbouwers steeds weer een beetje groeit. Nog steeds zijn er ook zeker handpannen die door de toevoeging van bodempads aanzienlijk minder mooi gaan klinken. Mijn advies zou daarom ook zijn om altijd live te luisteren naar de desbetreffende pan, en het liefst ook naar een zelfde pan die geen bodempads heeft.
To bodempad or not to bodempad
Of bodempads een juiste keuze is voor jou kan je natuurlijk alleen maar zelf bepalen. Ik vergelijk het weleens met stoelverwarming in een auto. Zeker lekker, maar zeker niet nodig voor elke automobilist. Als je dagelijks aaneengesloten uren in een auto doorbrengt is er iets te zeggen voor een beetje extra comfort, maar voor de meeste bestuurders is het geen must.
Ik heb jarenlang volledig zonder bodempads gespeeld. Ik vind juist de beperking van een klein aantal tonen een leuke uitdaging. Strakke kaders stimuleert creativiteit, je moet oplossingen vinden binnen de mogelijkheden die je hebt. Teveel opties kan je op dit gebied ook lui maken.
Binnen mijn werk als drummer is ditzelfde fenomeen mooi zichtbaar. Er zijn drumstellen van drie tot tig trommels, en hetzelfde geldt voor bekkens. Er zijn drummers die zo’n mega-drumstel ontzettend creatief inzetten, en er zijn drummers die de weg een beetje kwijt lijken te raken. Bij die laatste groep zou een kleinere set wellicht een beter resultaat hebben opgeleverd.
Vanwege mijn fijne samenwerking met Chaya kon ik op een gegeven moment gemakkelijk switchen naar een pan met bodempads. Sindsdien heeft één van mijn handpannen vier bodempads. Met de speeluren die ik maak zijn de bodempads van deze handpan een fijne toevoeging tijdens mijn live sets. Dat gezegd hebbende blijf ik de charme van ‘less is more’ wel voelen bij de handpan. Compositie zou wat mij betreft ten allen tijde leidend zijn. Hierbij kan een bodempad soms een extra dimensie geven, en dat is te gek. Als het weinig toevoegt beperk ik me ondanks alle mogelijkheden toch liever tot enkel de bovenkant.
Kortom: een toffe toevoeging, maar bedenk wel of je ze écht nodig hebt. Doe het niet vanuit de angst om anders weinig opties te hebben. Om te bewijzen dat er genoeg moois mogelijk met enkel pads op de bovenkant afsluitend nog een klassiekertje van Sam Maher: New York! (Check hier mijn blog over hem!) Een van de bekendere handpan composities, gespeeld op een simpele C# Annaziska met negen toonvelden. Geniet ervan!
