Een maand geleden startte de serie essentiële elementen met het eerste deel over timing. Als je deze blog nog niet hebt gelezen kan je deze hier terugvinden. In deze nieuwe blog heb ik het graag met je over een ander essentieel element: melodie. Al deze elementen zijn natuurlijk niet op zichzelf staand, ze versterken elkaar juist. Een goede melodie kan (of moet, eigenlijk) gedragen worden door goede timing. Een goed getimede drumgroove kan – ondanks de afwezigheid van tonen die passen in een traditionele melodie – juist weer heel melodieus zijn. Het zijn elementen die elkaar helpen, waardoor het geheel meer is dan de som der delen. Elementen die jouw spel als geheel een enorme boost kunnen geven. Vandaag dus de focus op een van deze essentiële elementen: melodie!
Melodie is met gemak de grootste earcatcher. Vraag iemand om iets herkenbaars van een liedje terug te halen, en ze zullen de melodie zingen of neuriën. Bij sommige echt iconische drumgrooves wordt zo’n instrumentaal element er nog wel eens bij gehaald in plaats van de melodie, maar dat is meer uitzondering dan regel. Melodie, zo’n belangrijk element, eigenlijk het visitekaartje van jouw compositie, verdient wel wat aandacht. Laten we beginnen met de grootste vraag: wat maakt nou eigenlijk een goede melodie?
Wat maakt een sterke melodie?
Als je verschillende mensen bovenstaande vraag laat beantwoorden door een voorbeeld te geven, zou dat compleet verschillende antwoorden geven. Niet gek natuurlijk, over smaak valt tenslotte niet te twisten. Toch zouden deze antwoorden vaak iets té gekleurd zijn. Bij een voorbeeld komen andere elementen als stijlvoorkeur en iemands favoriete artiest al snel om de hoek kijken. De melodie an sich hoeft dan niet perse goed te zijn, maar het totale plaatje klopt voor diegene. Dat maakt het antwoord niet minder goed, maar wellicht is het dan wel zinvol om door te vragen: wat maakt die melodie dan zo bijzonder?
Er zijn genoeg enorm sterke melodieën te vinden in hoeken waar je stilistisch verder wellicht weinig te zoeken hebt. Sommige liedjes blijven na een keer luisteren in je hoofd zitten. Soms is dat gewenst, maar het kan ook best irritant zijn als het niet binnen jouw smaak valt. Als het een tikkie irritant is is dat waarschijnlijk een mooi voorbeeld van een liedje buiten jouw voorkeuren, met zeer waarschijnlijk een ijzersterke melodie die zich vastklampt aan je, of je het nou wil of niet.
De kracht van deze ‘oorwurmen’, melodieën die zich direct in je brein nestelen, is simpliciteit. Het zijn vaak korte melodieën, bestaande uit twee tot vier verschillende tonen. Je kan het direct meezingen, en de melodie wordt binnen het liedje vaak herhaald. Zeer effectief, en dus zonder twijfel een sterke melodie.
Of een sterke melodie per definitie ook een goede melodie is (of een goed lied maakt) is discutabel. De top 40 staat ramvol met sterke melodieën, toch is niet alles dat in de top 40 komt vanuit elk oogpunt even goed. Op een bepaalde manier natuurlijk wel: het doel is bereikt. Toch zijn er gelukkig verschillende manieren om eenzelfde doel te bereiken. Ik zal je een paar voorbeelden geven:
Een gouden oude, en eerlijk gezegd niet één binnen een genre dat ik vaak draai. Toch staat deze melodie voor mij met stip op 1. Een aantal jaren geleden speelde ik als drummer bij de theaterproductie van The Wizard of Oz. Ik kende Somewhere over the Rainbow natuurlijk al wel, en had de melodie altijd wel interessant gevonden, maar het klikte toen ik het lied herhaaldelijk hoorde tijdens deze productie. Wat ik zo goed vind aan deze melodie is de schoonheid in de opbouw, of beter gezegd afbouw.
De melodie begint met een octaaf. Dit betekent: de eerste toon van de melodie is een G#, de eerstvolgende toon is de daarop volgende G#, een heel rondje (of octaaf) hoger dus. Niet heel logisch voor een melodie, meestal zijn de stappen kleiner (Door die grote stap ook niet altijd even makkelijk te zingen overigens, zo bleek tijdens repetities voor The Wizard of Oz;)…). Na deze grote stap van een octaaf, worden de stappen steeds iets kleiner. De volgende zin is een sprong van 1 toon minder, de zin erna weer 1 minder, en zo bouwt de melodie af tot het bij elkaar komt, na 20 seconden. Bovenstaande video begint direct met deze melodie, het zijn dus de eerste 20 seconden van de video. Je zou onderstaand symbool kunnen herkennen in het verloop van de melodie:
Een compleet ander, maar beresterk voorbeeld is Hallelujah van Leonard Cohen. Dit lied is bekend in vele vormen; het is talloze keren gecovered. De versie van Jeff Buckley is wellicht zelfs bekender dan de versie van Leonard Cohen. Er is een reden waarom dit lied zo vaak gecovered is: de melodie van zowel het couplet als het refrein zijn een kunstwerkje op zich. In het couplet begint het klein en zacht, waarna het uitbouwt naar een steeds hoger en intenser wordende melodie. Al met al een groot bereik, maar de weg ernaartoe is in kleine stapjes.
Het refrein is het omgekeerde. Waar het couplet een uitbouw is, met uiteindelijk een behoorlijk bereik en divers geluid, is het refrein ontzettend simpel. De kern van de melodie bestaat uit slechts drie tonen, die ook nog eens steeds heen en weer in dezelfde volgorde worden gezongen: 123 321 123 321. Simpeler kan bijna niet, iedereen kan het meezingen. Juist de kracht zit in die simpliciteit, en het contrast met het couplet. Hallelujah, gezongen door Leonard Cohen en – zoals hij ze zelf noemt – zijn muses, kan je hieronder checken:
Sterke melodieën binnen de handpan scene
Als je meerdere blogs van mij checkt weet je dat ik qua inspiratie vaak voorbeelden gebruik die niet direct verbonden zijn met handpan. Dat is deels door de jonge leeftijd van het instrument, het zou zonde zijn om alles dat voor het jaar 2000 gebeurde niet mee te nemen. Nog wel belangrijker zou het voor mij de essentie missen. Je bent bezig met het beoefenen van muziek maken, en dat beperkt zich niet tot een enkel instrument. Je beperken tot enkel handpanvoorbeelden zou je ontwikkeling beperken, maar belangrijker nog: je mist zoveel moois!
Dat gezegd hebbende zijn er ook binnen de handpanscene enorm sterke melodieën te vinden. Ware earcatchers, die (deels) daardoor kunnen rekenen op veel views of streams. Een paar pareltjes:
Manu Delago – Circadian
Ik schreef al eerder een blog over Manu Delago. Een van mijn favoriete spelers, omdat hij zijn handpannen weet in te zetten in een bredere context. De handpan is leidend, maar andere instrumenten spelen ook een grote rol binnen zijn composities. Bij deze compositie hoor je de melodie in het begin verweven in een vrij drukke handpanbegeleiding. De melodie is alsnog duidelijk herkenbaar, maar springt er nog veel meer uit als rond twee minuten de begeleiding in de vorm van synthesizer en drums meer aanwezig wordt, en de handpan zich vooral toelegt op melodie. Met een prachtige clip ook, zeker de moeite waard dus!
Kabeção – Astronaut
Kabeção zou ondertussen wel bekend moeten zijn als je een trouwe lezer bent van deze blog. Toch mag hij als het gaat om sterke melodieën zeker niet missen in deze blog. Hij heeft met een enkele melodie een specifieke stemming (Low F2 Pygmy) razend populair gemaakt. De kracht zit hier in simpliciteit en repetitie. De melodie, bestaande uit vijf verschillende tonen, werkt op je in als een mantra. De variatie die later in de compositie voorbij komt is eigenlijk dezelfde melodie, maar dan hoger gespeeld. Zo simpel kan het zijn! De video heeft een vrij lang intro. Ook zeker waard om te checken, maar om je meteen kennis te laten maken met de melodie, begint onderstaande video op het gedeelte waarbij de melodie volledig voorbij komt.
Sjaak van Dam – Origin
Er zijn natuurlijk tal van voorbeelden. Toch leek het me zinvol om deze compositie van mezelf als voorbeeld te nemen. Vooral omdat ik bij dit voorbeeld natuurlijk het best de achterliggende gedachte kan toelichten. Origin is geschreven en bedacht vanuit een duidelijke liedstructuur, met een leidende melodie. De melodie komt veel terug, in verschillende vormen van volume en intensiteit. Het is van mijn composities de meest ‘catchy’ melodie, met de hoop dat je na het luisteren de melodie nog in je hoofd hebt.
Is een sterke melodie essentieel?
Wat de gemene deler is bij alle bovenstaande voorbeelden is simpliciteit en repetitie. Dat klinkt als een haalbaar doel! Toch is het nog niet zo makkelijk. De kunst om iets simpels te verzinnen dat toch authentiek en herkenbaar klinkt, is nog een hele opgave. Gelukkig is het antwoord op de vraag of een sterke melodie essentieel is nee. Het is zeker wenselijk, vooral als je iets wil creëren dat blijft hangen en herkend wordt, maar het is absoluut geen voorwaarde. Ik kan van alle bovenstaande artiesten net zo makkelijk een succesvolle compositie noemen die geen sterke melodie heeft, maar waarbij de kracht zit in andere elementen die het een mooi geheel maakt.
Geen voorwaarde dus, maar zeker als je wat langer achter elkaar wil spelen wel fijn. Zoals met alles in het leven is balans een belangrijk iets, zo ook in een live-set. Als je bijvoorbeeld een half uur wil vullen met muziek is een herkenbare compositie met een sterke melodie zeer welkom. Mensen komen gemakkelijk mee en blijven er dus bij. Iets avontuurlijks, dat meer op sfeer zit dan op melodie, kan ook een heel fijne toevoeging zijn. Juist die afwisseling van verschillende energieën en elementen maakt het geheel sterk.
Zelf sterke melodieën maken op jouw handpan
Tijd om zelf aan de slag te gaan. Voor deze opdracht raad ik je aan om een simpele begeleiding te gebruiken, die niet teveel ruimte vult. Je zou bijvoorbeeld op de eerste tel (van een maat van vier tellen) twee of drie tonen tegelijk kunnen spelen (een akkoord). Na dit akkoord hou je de overige drie tellen leeg, deze ruimte kan je vullen met melodie.
Probeer in die drie tellen een melodie te creëren, bestaande uit maximaal vier verschillende tonen. Blijf dingen uitproberen totdat je een melodie vind die echt aanslaat. Als je een pareltje hebt gevonden is de kunst om deze te behouden. Probeer deze melodie te herhalen totdat deze echt in je systeem zit.
Wanneer je jouw eerste bouwsteen hebt zitten, kan je gaan proberen om variaties te maken op deze melodie. Probeer de laatste toon van de melodie te veranderen. Wellicht vind je een mooie alternatieve laatste toon die je kan afwisselen met de toon die je al had. Zo creëer je een langere melodische zin. In plaats van twee korte zinnen, beide eindigend met een punt, heb je nu een langere zin met een komma in het midden.
Als bovenstaande is gelukt, heb je hopelijk een mooi thema te pakken om op voort te borduren. In een volgende blog heb ik het graag met je over compositie en opbouw, ook essentiële elementen die zeker een eigen blog verdienen. Veel plezier met het ontdekken van je eigen earcatchers!
