Last but certainly not least: ember staal. In deze drie blogs ben ik chronologisch te werk gegaan: de eerste handpannen waren van genitreerd staal, daar voegde zich roestvrij staal aan toe, en als laatste en derde voegde ember staal zich hierbij. The new kid on the block, al bestaat ember staal ondertussen toch ook alweer een paar jaar.
Heb je de blogs over de andere twee staalsoorten nog niet gelezen? Je kunt die over genitreerd staal hier lezen, en die over roestvrij staal hier.
Wat is ember?
Ember staal (vaak kortweg ember genoemd) is duidelijk de derde in het rijtje. Waar je dit aan kunt zien, is dat ember staal het eerste materiaal is dat echt gericht is ontwikkeld voor handpan, en ook een eigen naam draagt.
Als je een metaalspecialist zou vragen naar een plaat roestvrij- of genitreerd staal, zou je zonder problemen geholpen worden. Wanneer je diezelfde specialist vraagt naar ember staal, zal je vol verbazing worden aangekeken.
Ember is ontwikkeld door de Nederlandse maker Ayasa. Zij zijn gaan voortborduren op de klank van roestvrij staal; een open, helder en langgerekt geluid. In hun zoektocht naar de ultieme versie daarvan, zijn ze gaan spelen met de waardes die in roestvrij staal aanwezig zijn.
Hier is een klein beetje technische achtergrond nodig. Roestvrij staal is eigenlijk niet één soort staal. Het is een verzamelnaam voor staal met daarin ijzer, chroom, nikkel, koolstof en soms ook titanium. De verhoudingen kunnen verschillen, maar in alle gevallen spreek je van roestvrij staal.
Het spelen met die verhoudingen kan bepaalde veranderingen en/of voordelen opleveren. In het geval van handpan richten deze veranderingen en/of voordelen zich natuurlijk op het gebied van klank.
Je zou dus over zowel roestvrij stalen als ember stalen handpannen kunnen zeggen dat het roestvrij staal is. Aangezien roestvrij staal als materiaal al naam had gemaakt, heeft deze variant van roestvrij staal (met andere verhoudingen) een andere naam gekregen: ember staal.
Ember is dus roestvrij staal met een grote aanwezigheid van chroom en titanium. Deze aanwezigheid levert een andere klank op, en er komt bij verhitting (dat bij het maakproces een essentiële rol speelt) een andere kleur vrij: een amberkleur.
Hoe klinkt het?
Ember heeft ondanks haar korte bestaan al een interessante ontwikkeling doorgemaakt. In het begin werd gezegd dat ember het bruggetje vormde tussen genitreerd- en roestvrij staal. Het zou de galm hebben van roestvrij staal, maar het meer ronde en bassige karakter van genitreerd staal. Dat was in het begin ook wel zo, maar al snel veranderde dit.
Ember werd meer en meer de overtreffende trap van roestvrij staal. Waar roestvrij staal bekend stond om het heldere en galmende geluid, werden dat al snel de karakteromschrijvingen van ember staal. Ember staal heeft tegenwoordig de langste en meest luide galm, en een fris en helder geluid.
Ik zei het al in een van mijn vorige blogs over materiaal: een (klank)beeld zegt meer dan 1000 woorden. Check dus vooral zelf hoe ember klinkt, in deze video waar Jeremy Nattagh een prachtige demonstratie geeft.
De invloed van ember
De invloed van ember is eigenlijk niet te overschatten. Het begon natuurlijk allemaal met genitreerd staal. Toen roestvrij staal daarbij kwam ging dat heel organisch. Genitreerd bleef nog even de grootste, maar langzaam kreeg roestvrij staal haar liefhebbers. Heel geleidelijk kreeg je een redelijk gelijke verdeling van spelers op deze twee materialen.
Zo ging dat niet bij ember staal. Ember staal kwam als een ware vloedgolf over de handpanscene heen, iedereen had het erover. Zowel spelers als bouwers – iedereen wilde hier iets mee, en was er mee bezig.
Ayasa ging naast handpannen ook hun onbewerkte ember-shells verkopen aan bouwers wereldwijd, en zo nam ember staal een tijdje compleet de handpanwereld over.
Na een paar jaar is alles weer redelijk rustig geworden. Nu we er een beetje op terug kunnen kijken, is wat duidelijker te zien wat er gebeurd is. Een van de redenen waarom dit materiaal zo’n impact had, is dat bouwers het bouwen met drie materialen eigenlijk zelden aankunnen.
Werken met één materiaal is goed te doen, en twee materialen is nog haalbaar. Drie materialen daarentegen, met alle verschillen die er al zijn in toonsoorten en bodempads, is onhaalbaar voor een enkele bouwer.
Veel bouwers stonden met de komst van ember staal dus voor een keuze. Wil ik aan de slag met ember staal, en zo ja, welk materiaal gaat dan weg uit mijn werkplaats? Zo zorgde de komst van ember staal niet alleen voor een nieuw materiaal, maar ook voor het verdwijnen van een hoop roestvrij stalen en genitreerde handpannen.
Er is een periode geweest waarin ember staal vrijwel het enige was dat je nog zag. Ondertussen is de rust redelijk wedergekeerd, en is er weer een wat meer gelijke verdeling van de drie materialen aan het ontstaan.
Branding
Branding, of in het Nederlands merkontwikkeling, heeft een niet te onderschatten rol gespeeld in de populariteit van dit materiaal. Allereerst is ember staal natuurlijk het eerste materiaal met een eigen unieke naam. Ember Staal – eigenlijk vaak simpelweg Ember of Ember Steel genoemd – klinkt natuurlijk een stuk meer catchy dan iets algemeens als roestvrij staal.
Daarnaast is de handpanscene tegenwoordig enorm veel groter dan toen de andere materialen op het toneel verschenen. Daarmee is de commercialisering van het instrument ook meer aanwezig. Grote partijen als Ayasa en Yishama hebben sponsordeals met grote handpanspelers die een enorm bereik op sociale media hebben. Spelers als Malte Marten, Alexander Mercks, Nadishana en Sam Maher zorgden in korte tijd voor een enorme bekendheid van dit nieuwe materiaal.
Ember heeft duidelijk laten zien hoe enorm de handpan is gegroeid de afgelopen jaren: van een onbekend instrument waarvan weinig mensen weten wat het is en hoe het heet, naar een instrument dat in allerlei soorten en maten beschikbaar is, met talloze beroemde spelers die een enorm bereik hebben.
Is ember de juiste keuze voor jou?
Ik schreef in mijn vorige twee blogs al over het keuzeproces. Mijn advies is absoluut om je niet teveel te laten leiden door wat er over materialen geschreven of gezegd wordt, of waar bijvoorbeeld jouw idool graag op speelt. Dat iets werkt voor iemand anders, betekent tenslotte nog niet dat het voor jou ook werkt.
Dat geldt ook voor ember. Ik schreef eerder al dat de hype nu wel een beetje voorbij lijkt te zijn – de balans lijkt langzaam terug te keren – maar zeker in de hoogtijdagen hadden mensen de neiging om blind voor ember staal te gaan. Vreemd is dat niet, het was toen tenslotte vrijwel alles dat je tegenkwam.
Ember heeft een mooie plek ingenomen in het klankspectrum. Ember vertolkt tegenwoordig één van de uitersten: het heeft de aanwezige galm en het meeste hoge frequenties. Roestvrij staal zit tegenwoordig in het midden: nog steeds wel een aanwezige galm, maar iets meer richting het ronde karakter van genitreerd staal. Genitreerd tenslotte zit aan het andere uiterste: de galm is wat minder aanwezig (en soms ook wat minder lang), en het geluid is wat ronder, het heeft wat meer bas.
Met alle keuzes tegenwoordig kan het lastig zijn om de juiste handpan te vinden. Soms voldoet de vraag ‘wat vind ik mooi’ ook niet meer, er is tenslotte zóveel. Een vraag die ik tegenwoordig vaker stel is: wat wil je ermee doen?
Als je het percussieve van handpan leuk vindt, en verwacht dat je dit zal gaan doen, zou ik je niet aanraden om ember staal te kiezen. Een genitreerde of roestvrij stalen handpan past dan beter. Ben je echter van plan om vooral op sound te focussen, op langzame en langgerekte sferen, dan past ember staal juist weer heel goed.
Ook met al die keuzes en opties blijft het een kwestie van smaak. Wat ember staal onderscheidt is de grotere aanwezigheid van hoge tonen. De een vindt dit heerlijk en noemt het mooi, fris of helder; de ander vindt het te veel en noemt precies datzelfde schel of scherp. Mijn advies: luister, en beoordeel het zelf.
Ben je toe aan een (nieuwe) handpan, en wil je dit persoonlijke proces graag samen doorlopen? Ik geef bij Handpanshop orientatiesessies om spelers te begeleiden bij het vinden van hun nieuwe handpan. Neem gerust contact op als je hier interesse in hebt!
Afsluitend nog een mooi pareltje van Malte Marten, dé social media magnaat van de handpanscene. Je kan zijn mooie creatie op een Ember Staal E Amara 20 van Ayasa hieronder checken. Veel luisterplezier!
