Een van de belangrijkste redenen voor mij om muziek te maken is flow. Toen ik begon met muziek maken zou ik deze benaming niet hebben gebruikt, maar de ervaring was hetzelfde. In een enorm drukke wereld waar agenda’s onmisbaar zijn en verwachtingen doorgaans hoog, is muziek maken voor mij dé manier om met niks anders bezig te zijn dan datgene. Je focus is puur bij een handeling en wat daaruit voortkomt. Deze staat van zijn vinden is niet altijd makkelijk en lukt dus ook zeker niet altijd, maar is voor mij het hoogst haalbare binnen muziek maken.
Mihály Csíkszentmihályi
Het boek ‘Flow: Psychology of optimal experience’ van Mihály Csíkszentmihályi was voor mij een eye-opener. Enerzijds omdat de staat van zijn die hij omschrijft precies is wat ik hoop te vinden in het maken van muziek. Anderzijds omdat ik zijn uiteenzetting en verdieping als enorm inspirerend en leerzaam ervaar. Belangrijk voor het bereiken van deze staat is het vinden van een doel dat concentratie vereist. Het moet genoeg uitdaging bevatten maar niet te moeilijk te zijn, je moet het met succes uit kunnen voeren. Dit punt vinden kan nog best een uitdaging zijn en is bovendien dynamisch. Door beoefening schuift deze ‘sweetspot’ steeds weer op. Dit is treffend weergegeven in de volgende afbeelding:
Je ziet hier de stijgende lijn waarin een staat van flow te vinden is. Met meer beoefening word je beter waardoor het bereiken van flow andere, meer gevorderde handelingen vereist. Wat meer gevorderd inhoudt op gebied van muziek maken kan veel zijn. Uitbreidingen op gebied van techniek, klank of compositie bijvoorbeeld. Er zijn ontzettend veel invalshoeken waar groei mogelijk is.
De uitdaging is allereerst om deze staat van zijn te vinden in je spelen. De les is vervolgens om te proberen te groeien in je spel en zo deze staat vast te houden, zonder het té moeilijk te maken. Iedereen houdt van de comfort zone; het blijven spelen van dingen die je kent en voldoening geven. Hier is op zich niks mis mee, zolang je ook blijft zoeken naar nieuwe uitdagingen. Op deze manier groei je als speler, en blijft muziek maken een uitdagende handeling die jou hopelijk net zoveel voldoening blijft geven als mij.
Het vinden van flow is een element dat ik goed in de gaten probeer te houden binnen een les. Ik hoop een cursist genoeg te prikkelen om uitgedaagd te blijven, zonder dat de opdracht te overweldigend wordt en daarmee onrust of stress veroorzaakt. Zo hoop ik jou als cursist constant binnen de sweet spot, de grijze strook te houden zoals deze hierboven is weergegeven. Als docent een interessant uitdaging, omdat mijn grenzen natuurlijk niet de jouwe zijn. Een delicaat proces dus, maar voor mij een ontzettend leuk en uitdagend iets om onderdeel van te zijn.
Kaders vormen creativiteit
Een oefentip die hier mooi bij past is kaders stellen. Zodra je een oefening meester bent kan je proberen deze elke speelbeurt in een andere vorm te gieten. Om een paar voorbeelden te geven:
- Merk je dat je een bepaalde noot vaak als beginpunt kiest? Probeer deze noot vandaag dan volledig te vermijden.
- Merk je dat een bepaald patroon vaak terugkomt? Kies iets compleet anders.
- Speel je vaak in hetzelfde tempo? Speel hetzelfde vandaag in een ander tempo.
Niet omdat de dingen die je deed fout zijn, maar om je uit te nodigen om dezelfde oefening vanuit een ander licht te bekijken. Dit houdt je spel uitdagend, houdt jou als speler scherp, en helpt je bovendien om nieuwe klanken en manieren van spelen te ontdekken.
Sleep
Een luistertip die aansluit bij de kracht van kleine verandering is het album Sleep van Max Richter. Dit keer een luistertip waarbij geen handpan voorkomt, maar wel volop elementen die je kan gebruiken in je handpanspel. De nummers op dit album bewegen heel langzaam, net genoeg om je als luisteraar mee te nemen, maar vooral niet teveel. Dit album is gebaseerd op studie over de neurowetenschap van slaap.
Toegegeven, het is een flinke luistertip – het album duurt 8,5 uur – maar een fragment hiervan tippen zou de kracht ervan teniet doen. Als het je interesseert zou ik je willen uitdagen om het integraal te luisteren. Niet persé in een keer, maar in etappes door je week heen. Het album bestaat uit een aantal hoofdthema’s, die met kleine veranderingen steeds weer net anders terugkomen. Een pareltje!
Why we sleep
Een klein beetje off-topic, maar wellicht toch interessant: als je de studie van slaap interessant vind zou ik je ook het boek Why We Sleep van Matthew Walker willen tippen. Een boek dat mooi aansluit bij het album van Max Richter.
